- నా బాల్యం
- ప్రక్రియ : ఆత్మకథ
- ఇతివృత్తం : కళలు
- కవి : షేక్ నాజర్, ఖాదర్ (హార్మోనిస్ట్, నాజర్ గారి గురువు), షేక్ మస్తాన్ (నాజర్‌గారి తండ్రి)
- షేక్ నాజర్ తన జీవితకథను తానే చెప్పుకున్నట్లుగా అంగడాల రమణమూర్తి అక్షరీకంరించాడు. స్వీయచారిత్రాత్మకమైన ఈ కథకు పింజారీ అని పేరుపెట్టారు.
ముఖ్య అంశాలు :
- పొన్నెకల్లు తూర్పువీధిలో సాయిబుల ఇంటిలో షేక్ నాజర్ జన్మించాడు.
- తను పుట్టగానే తన గారపాడు తాత తనను అబ్దుల్ అజీజ్ అని పిలిచాడు.
- కాని తనను నాజర్ అని పిలవాలని తండ్రి ఆశ.
- గారపాడు మామలు అత్తలు తనను అబ్దుల్ అజీజ్ అని పిలిచారు.
- పొన్నెకల్లు పెదనాన్నలు, చిన్నాన్నలు, అమ్మలు, అక్కలూ “నాజర్” అని పిలిచేవారు.
- నాజర్ చిన్ననాటి గురువు – ఖాదర్. నాజర్ తండ్రి – మస్తాన్.
- నాజర్ తన చిన్నతనంలో పాఠశాల వార్షికోత్సవంలో ఉద్రోణ విజయం” అనే చిన్న నాటికను ఆడారు.
- నాజర్ ప్రతిభను గుర్తించిన ఉపాధ్యాయులు ఐదురూపాయలు, పుస్తకం, పెన్సిలు బహుమతిగా ఇచ్చారు.
షేక్ నాజర్ జీవిత విశేషాలు :
షేక్ నాజర్ నిరుపేద ముస్లిం కుటుంబంలో గుంటూరుజిల్లా పొన్నెకల్లు గ్రామంలో 1920 ఫిబ్రవరి 5వ తేదీన జన్మించారు. నాజర్ తండ్రి – షేక్ మస్తాన్, తల్లి – బీనాబీ. తల్లిదండ్రులు, గురువుల ప్రోత్సాహంతో ప్రాచీన జానపద కళారూపమైన బుర్రకథ ప్రక్రియకు నాజర్ కొత్త మెరుగులు దిద్దారు.
- పల్నాటి యుద్ధం, వీరాభిమన్యు, బొబ్బిలి యుద్ధం, అల్లూరి సీతారామరాజు, బెంగాల్ కరువు వంటి ఇతివృత్తాలతో సమకాలీన అంశాలు జతచేసి నాజర్ బుర్రకథలు రూపొందించారు.
- నాజర్‌కు భారత ప్రభుత్వం 1986లో పద్మశ్రీ పురస్కారంతో సత్యరించింది.
- నాజర్ 1997 ఫిబ్రవరి 21వ తేదీన మరణించారు.
పదాలు – అర్థాలు :
- ఆరుగాలం = ఏడాది అంతా
- గుంజ – రాట
- పామరులు = చదువుకోనివారు
పర్యాయ పదాలు :
- గుంజ = రాట, నిట్టాడు, స్తంభం
- చిన్నాన్న = బాబాయి, పినతండ్రి, చిన్నబ్బ, చిన్నాయన
- బువ్వ అన్నం, కూడు, మెతుకులు
ప్రశ్నార్థక వాక్యాలు :
- బాబూ! నీ పేరేమిటి ?
- గీతా మీ ఊరు ఏది ?
- నీవు ఏ తరగతి చదువుతున్నావు?
- లతా! నీవు ఎక్కడికి వెళుతున్నావు?
- “ఎప్పుడు, ఎక్కడ, ఎందుకు, ఏమిటి, ఎలా, ఎవరు” వంటి పదాలను ప్రశ్నార్థక పదాలు అంటారు.
ఆశ్చర్యార్థక వాక్యాలు :
- అబ్బో! జూ ఎంత అందంగా ఉందో!
- జిరాఫీ ఎంత ఎత్తుగా ఉందో!
- అమ్మో సింహాన్ని చూడగానే ఎంత భయమేసిందో!
- పక్షులను చూడగానే ఎంత ముచ్చట వేసిందో!
- కొండపల్లి కొయ్యబొమ్మలను పొణికి కరతో తయారు చేస్తారు.
- కొండపల్లి కృష్ణాజిల్లాలో కలదు.
- కొండపల్లి బొమ్మలు చేసేవారి పూర్వీకులు రాజస్థాన్ నుండి వచ్చి ఇక్కడే స్థిరపడ్డారు.
బంగారు పాపాయి
- కవి : మంచాళ జగన్నాథరావు
- కాలం : (1921 – 1985)
- మంచాళ జగన్నాథరావు కవి, సంగీత విద్వాంసులు. ప్రసిద్ధ వాగ్గేయకారుల కృతులకు స్వరరచన చేశారు.
- బంగారు పాపాయి బహుమతులు పొందాలి పాపాయి చదవాలి మా మంచి చదువు – పల్లవి
- బంగారు మొలక
- * ఈ పాఠంలో రాజుకు మామిడి మొక్కతో కనిపించినది – ముసలాయన.
- * రాజు ముసలివాడికి పాతిక బంగారు నాణేలు అందించాడు.
- * ఏ పని అయినా మన కోసమే చేయవలసిన పనిలేదు.రేపటి కోసం కూడా చేయాలి. అని తెలియజేయడమే ఈ కథ ఉద్దేశ్యం.
5. పొడుపు-విడుపు
- ప్రక్రియ : సంభాషణ
- ఇతివృత్తం : భాషాభిరుచి
- కవి : చింతా దీక్షితులు
- కాలం : (25/08/1891 – 25/08/1960)
- రచనలు : ఏకాదశి, శబరి, వటీ రావు కథలు,
- లక్కపిడతలు పాత్రలు : గిరి (అన్న), సూరి (తమ్ముడు), సీతి, వెంకి
- తెలుగులో బాలసాహిత్యానికి తొలితరం మార్గదర్శకుల్లో ముఖ్యులు – చింతా దీక్షితులు.
- గిరిజనులు గురించి, సంచార జాతులను గురించి తెలుగులో కథలు రాసిన తొలి రచయిత.
- వేసవి సెలవుల్లో గిరి, సూరి వాళ్ళ మామయ్యగారి ఊరు వెళ్ళారు.
- వసారాలో చందమామ కథల పుస్తకాన్ని చదువుతున్నది ఎవరు? – గిరి.
- నడవలో మంచం మీద పడుకున్నది – సూరి, సీతి, వెంకి
పొడుపు కథలు :
- తీసేకొద్దీ పెరిగేదేమిటి ? – గొయ్యి
- వెండి గొలుసు వెయ్యడమేగాని, తియ్యలేము – ముగ్గు
- నూరు చిలకలకు ఒకటే ముక్కు – పళ్ళగుత్తి ,
- పచ్చ చొక్కా వాడు చొక్కా విప్పుకొని నూతిలో పడ్డాడు – అరటిపండు
- ఇంట్లో రోకలి … ఒంట్లో – ఆకలి
- అడవిలో పుట్టింది అడవిలో పెరిగిందిమా ఇంటికొచ్చింది, తైతక్కలాడింది – కవ్వం
- తెల్లని పొలంలో నల్లని విత్తనాలు చేత్తో చల్లుతారు నోటితో ఏరుతారు – అక్షరాలు
- చెయ్యని కుండ పొయ్యని నీళ్ళు వెయ్యని సున్నం తియ్యగనుండు – కొబ్బరికాయ
- పైనొక పలక కిందొక పలక పలకల నడుమ మెలికల గిలక – నాలుక
- అంతులేని చెట్టుకు అరవై కొమ్మలు కొమ్మ కొమ్మకు కోటిపూలు – పువ్వుల్లో రెండే కాయలు – నక్షత్రాలు, సూర్యుడు, చంద్రుడు,
- పొడుపు అనగా ప్రశ్న, విడుపు అనగా సమాధానం.
- కుర్చీలో కూర్చుని దినపత్రిక చదువుతున్నది – మావయ్య
- ఎప్పుడూ కథలేనా? ఇంకేమైనా చెప్పు అన్నదెవరు? – సీతి, సూరితో
- ఓహో! నోరు అంటే నుయ్యి అన్నమాట అని ఎవరు అన్నారు? – సీతి, సూరితో
- ఆ! నుయ్యి మాత్రం పెరగదా ఏమిటి? — సూరి, సీతితో అన్నాడు
చందమామ
- కవి : నండూరి రామ్మోహనరావు
- కాలం : (24/04/1927 – 02/09/2011)
- రచనలు : హరివిల్లు, నరావతారం, విశ్వరూపం, విశ్వదర్శనం, అక్షరయాత్ర
- ఈయన రాసిన బాలగేయాల సంపుటి – హరివిల్లు
- నరావతారం, విశ్వరూపం ద్వారా విజ్ఞానశాస్త్రాన్ని సులభశైలిలో పాఠకకులకు పరిచయం చేసారు.
- విశ్వదర్శనం, అక్షరయాత్ర వంటి రచనలతో పాటు మార్క్ ట్వేయిన్ రచించిన టామ్ సాయర్, హకల్ బెరిఫిన్ వంటి అనువాదాలు కూడా చేశారు.
వికటకవి
- ఈ పాఠం తెనాలి రామకృష్ణ కథలు లోనిది.
- కృష్ణాతీరంలో గార్లపాడు అనే ఊరు ఉంది.
- గార్లపాడులో రామయ్య మంత్రి అనే పండితున్నాడు.
- రామయ్య మంత్రి యొక్క భార్య – లక్ష్మమ్మ, కుమారుడు – రామకృష్ణుడు.
- రామకృష్ణుని తండ్రి చిన్నతనంలోనే మరణించాడు.
- రామకృష్ణుడు మేనమామ ఇంటిలో పెరిగాడు.
- రామకృష్ణునికి మంత్రం చెప్పినవారు – సాధువు.
- రామకృష్ణుడు మంత్రాన్ని పరీక్షించడానికి కాళికాదేవి గుడికి వెళ్ళాడు.
- కాళికాదేవి రెండు చేతులలో రెండు పాత్రలతో ప్రత్యక్షమయ్యింది.
- కాళికాదేవి రామకృష్ణున్ని వికటకవిగా అవుతావని చెప్పింది.
- మేమే మేక పిల్ల
- ప్రక్రియ : కథ
- ఇతివృత్తం : పరస్పర సహకారం
ఈ పాఠం చందమామ కథల నుండి సేకరించబడినది 1949 బాపట్లకు చెందిన ఆర్. శకుంతల రచించిన చందమామ కథే ఈ పాఠ్యాంశం అవసరంలో ఉన్నవారికి నహాయం చేయాలని తెలియజేయడమే ఈ పాఠ్యభాగ ఉద్దేశ్యం.
పాఠ్యాంశాలు :
- ఒక ఊరిలో ఒక మేక దానికి నాలుగు పిల్లలు.
- నాలుగో దాని పేరు మేమే దానికి తొందర ఎక్కువ మాట వినదు.
- ఒకరోజు మేమేకి ఢిల్లీ రాజును చూడాలని బుద్ధి పుట్టింది.
- దారిలో మేమేకు ఏరు, మంట, గాలి ఎదురయ్యాయి వాటికి మేమే ఏ సహాయం చేయలేదు.
- “కొంచెం ఈ కంచె జరుపవూ, నాకు ముళ్లు గుచ్చుకుంటున్నాయి” అని ఎవరు అన్నారు ? – గాలి.
- *నా మాట విన్నావా ? నాకు సాయం చేశావా ? నేను ఇప్పుడు నీకెందుకు సాయం చేయాలి? – నీరు
- నీ మాట నేనెందుకు వినాలి ? నీకెందుకు సాయం చేయాలి ? – నిప్పు.
- “నీవు ఎవరికి సాయం చేయలేదు మరి నీకెవరు సాయం చేస్తారు ?” అని అన్నది ఎవరు ? – గాలి.
నామవాచకాలు : పేర్లను తెలిపేవి నామవాచకాలు. ఉదా : రామకృష్ణ, విజయనగరం, పుస్తకము.
సర్వనామాలు : నామవాచకాలకు బదులుగా వాడే పదాలను సర్వనామాలు అంటారు. ఉదా : అతడు, ఆమె, అది, ఇది.
తెలుగు తోట
- కవి : కందుకూరి రామభద్రరావు
- కాలం : (31/01/1905 – 08/10/1976)
- రచనలు : లేమొగ్గ, తరంగిణి, గేయమంజరి
- ఏ నందనము నుండి ఈనారు తెచ్చిరో ఏ స్వర్ణనదీజలము ఈమడులకెత్తితో – చరణం
- ఏ అమృత హస్తాల ఏసురలు తాకిరో ఏ అచ్చెరల మెరుపు లీతీరు దిద్దిరో – తెలుగుతోట
మేకపోతు గాంభీర్యం
- ఉపాయంతో అపాయాన్ని తప్పించుకోవచ్చు అని తెలియజేయడమే ఈ కథ ఉద్దేశ్యం. * ఈ పాఠంలో మేక ఇంటి దారికోసం వెతుకుతూ అడవిలోనికి వెళ్ళింది.
- ఒక రాతి గుహలోనికి వెళ్ళి పడుకుంది.
- నా గురించి వినలేదా నేను ఇప్పటి వరకు తొంభై తొమ్మిది సింహాలను తిన్నాను” అని అన్నది ఎవరు ? – మేకపోతు