ఆంధ్రప్రదేశ్ టెట్ డీఎస్సీ పరీక్షలలో ఉపయోగపడే విధంగా అకాడమీ టెక్స్ట్ బుక్స్ నుండి లైన్ తో లైన్ ప్రిపేర్ చేయబడిన కంటెంట్ ఇంపార్టంట్ లైన్స్ తో ఈ మాటేరియల్ మీకు అందించడానికి చాలా ఆనందగా ఉంది
7. పద్య రత్నాలు
- ప్రక్రియ : పద్యం
- ఇతివృత్తం : నైతిక విలువలు
కవి పరిచయం :
1) కవి : వేమన
- జననం : 17 – 18 శతాబ్దాల మధ్యకాలం
- జన్మస్థలం : కడప జిల్లా వేమన
- సమాధి : అనంతమరం జిల్లాలోని కదిరి ప్రాంతంలోని కటారుపల్లె.
- శతకం : వేమన శతకం
2) కవి : బద్దెన
- కాలం: 13వ శతాబ్దం
- శతకం : సుమతీ
3) కవి : గువ్వల చెన్నడు
- కాలం : క్రీ.శ. 17-18 శతాబ్దాలకు చెందిన కవి.
- స్వస్థలం : కడప జిల్లాలోని రాయచోటి ప్రాంతం.
- మకుటం : గువ్వల చెన్నా
4) కవి : జంధ్యాల పాపయ్యశాస్త్రి
- జననం : 4-8-1912 – 12-06-1992
- స్వస్థలం : గుంటూరు జిల్లాలోని పెదనందిపాడు మండలం కొమ్మూరు గ్రామం
- రచనలు : విజయశ్రీ, ఉదయశ్రీ, కరుణశ్రీ, మొ||కావ్యాలు
5) కవి : దువ్వూరి రామిరెడ్డి (9వ పద్యం)
- కాలం : 9-11-1895 – 11-09-1947
- స్వస్థలం : నెల్లూరు జిల్లా
- రచనలు కృషీవలుడు, జలదాంగన, గులాబితోట,
- పానశాల
6). కవయిత్రి : తాళ్లపాక తిమ్మక్క
- అసలు పేరు : తాళ్ళపాక తిరుమలమ్మ
- కాలం : 16వ శతాబ్దం
- రచన : సుభద్రా కళ్యాణం (మంజరీద్విపదచంధస్సు)
- తాళ్ళపాక తిమ్మక్క అన్నమాచార్యుల భార్య.
- ఈమె తెలుగులో మొదటి కవయిత్రి.
- సుభద్రా కళ్యాణం కావ్యం తేట తెలుగు పదాలతో ఉండి అందరిచేత ప్రశంసలు అందుకుంది.
- అనగ ననగరాగ మతిశయిల్లుచునుండు….. వేమన (వేమన శతకం)
- చదువు చదవకున్న సౌఖ్యంబునుండదు …. వేమన
- బహుళ కావ్యములను పరికిలపగావచ్చు… వేమన
- ఐక్యమత్య మొక్క టావీశ్యకంబెష్టు … వేమన
- కమలములు నీట బాసిన …. బద్దెన (సుమతీ శతకం)
- లావుగలవాని కంటెను… బద్దెన
- కలిమిగల లోభి కన్నను…. గువ్వలచెన్నడు (గువ్వలచెన్నశతకం)
- దేశసేవకంటే దేవతార్చన లేదు …… (జంధ్యాల పాపయ్యశాస్త్రి) తెలుగుబాల శతకం
- సంపదలు తేలునప్పుడిచ్చకములాడి … దువ్వూరి రామిరెడ్డి
అందమైన పాట
- కవి : జి.వి. సుబ్రహ్మణ్యం
- కాలం : (01/09/1935 – 15/8/2006)
- రచనలు : వీరరసము, రసోల్లాసము, సాహిత్య చరిత్రలో చర్చనీయాంశాలు
- ఈయన విద్యాంసులు, విమర్శకులు, తెలుగులో నవ్వ సంప్రదాయ దృష్టితో సాహిత్య విమర్శ చేపట్టారు.
- చదువులలో సారమెల్ల సాధనలో నిలపాలి తెలుగువాణి తియ్యదనము నలుమూలల తెలపాలి – అందమైనపాట
దిలీపుని కథ
- ఇది ఒక పురాణకథ.
- పాత్రలు : దిలీప మహారాజు , సుదక్షిణాదేవి ,వశిష్టుడు , నందిని (ఆవు) రఘు మహారాజు, సింహం దిలీప మహారాజు భార్య పేరు – సుదక్షిణాదేవి
- దిలీప మహారాజు గురువు పేరు – వశిష్ఠుడు
- వశిష్టుడు దిలీపునికి బహూకరించిన ఆవు పేరు – నందిని
- దిలీప మహారాజు కుమారుని పేరు — రఘు మహారాజు
- గోవును ఆహారంగా కోరుకున్నది – సింహం
- ఈ గోమాతను కన్నబిడ్డలా చూసుకుంటానని మా గురువుగారికి మాటిచ్చాను అని అన్నది ఎవరు? – దిలీపుడు, సింహంతో
- నీవు బతికి ఉంటే వెయ్యి ఆవులను దానం చేయగలవు నీ ప్రాణాలు వదులుకుంటావా? అని ఎవరు ప్రశ్నించారు ? – సింహం, దిలీపునితో
- ఒక గోమాతను కాపాడలేని, ఒక మృగరాజు ఆకలి తీర్చలేని నేను ఈ దేశాన్ని ఎలా పాలించగలను – దిలీపుడు
- నేను ఆకులు, గడ్డితిని బతకలేను అని ఎవరు అన్నారు?- సింహం, దిలీపునితో
- నువ్వు మా పరీక్షలో నెగ్గావు ఇక నువ్వు నిశ్చితంగా వెళ్ళవచ్చు అని దేవతలు దిలీపునితో అన్నారు.
- మా ఊరి ఏరు
- ప్రక్రియ : గేయం
- ఇతివృత్తం : ప్రకృతి
- వర్ణన కవి : మధురాంతకం రాజారాం
- కాలం : (05/10/1930 – 01/04/1999)
- జన్మస్థలం : చిత్తూరు జిల్లా మొగరాల గ్రామం
- ఈయన సుప్రసిద్ధ కథకులు. రాయలసీమ జీవితాన్ని ప్రతిబింబిస్తూ 400పైగా కథలు రాశారు.
* మానవ సంబంధాలలోని సున్నిత పార్శ్వాలను చిత్రించారు.
* ఉత్తమ ఉపాధ్యాయులు. కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ పురస్కారాన్ని పొందారు.
* కృష్ణా నది : కృష్ణా నది వడమటి కనుమలలోని మహాబలేశ్వరం వద్ద పుడుతుంది. అక్కడ నుండి దాదాపు 1400కి.మీ. ప్రయాణం చేసి చివరకు హంసలదీవి వద్ద రెండు పాయలుగా చీలి బంగాళాఖాతంలో కలుస్తుంది.
పదాలు – అర్థాలు :
- పారు – ప్రవహించు
- పొదరిండ్లు = దట్టమయిన పొదలు
- వినువీధి = ఆకాశం
- తిరుణాళ్ళు = ఊరిపండుగ, వేడుక
- పొంగు = ప్రవాహం పెరుగు
- ఇంకిపోవడం = కనిపించకుండా నేలలోకి వెళ్ళిపోవడం
- ఇసుక తిన్నెలు = ఇసుక మేటలు
- ఏరు = నది
పంటచేలు
- కవి : పాలగుమ్మి విశ్వనాధం
- కాలం : (1/6/1919 – 25/10/2012)
- జన్మస్థలం : తూర్పుగోదావరి జిల్లా తిరుపతిపురం
- రచనలు : లలిత సంగీత చరిత్ర, అమ్మదొంగ (గేయ సంకలనం) వీరు ఆకాశవాణిలో పనిచేశారు. లలిత సంగీతానికి ప్రచారం కల్పించారు. వేలాది పాటలకు సంగీతం కూర్చారు. గీతకర్త
* పంటచేల గట్ల మీద నడవాలి ఊహలేమొ రెక్కలొచ్చి ఎగరాలి – పల్లవి
బుద్ధిబలం
- పాత్రల పేర్లు : భాసురకం అనే సింహం, కుందేలు
* బుద్ధిబలంతో సమస్యల నుండి బయటపడవచ్చునని తెలపడమే ఈ పాఠం ఉద్దేశ్యం.
- తొలి పండుగ
- ప్రక్రియ : కథనం
- ఇతివృత్తం : సంస్కృతీ సంప్రదాయాలు
- పాత్రల పేర్లు : రవి (నడవలేడు),లత(రవి వాళ్ళ అక్క ఆనంద్ శామ్యూల్ రంగయ్య తాత
- కరీముల్లా
- మాధవరం చాలా అందమైన గ్రామం. ఊరి చివరన ఉండే తాతలనాటి వేపచెట్టు ఆ గ్రామానికే అందం.
- రవి అంటే పిల్లలందరికి ఇష్టం. రవి చాలా బాగా పాటలు పాడుతాడు.
- వాళ్ళు బుట్టలో ఏవో తెస్తున్నారా! అన్నది – శామ్యూల్
- నేను బెల్లం ముక్కలు తెచ్చానక్కా ఆనంద్ జామకాయలు,తెచ్చాడు.
- ఇంతకూ మీరేం తెచ్చారు? అని అడిగినది ఎవరు? – శామ్యూల్, లతని
- చాలా తెచ్చాం కూర్చోండి – రవి
- పూర్ణం బూరెలు, గారెలు, పరమాన్నం నాకు ఎంత ఇష్టమో! అని అన్నదెవరు? – ఆనంద్
- ఈ రోజు ఉగాది పండుగ కదా! మా అమ్మ చేసింది. వీటన్నింటి కంటే ముందు ఉగాది పచ్చడి తినాలి అని రవి అన్నాడు.
- అరే! భలే ఉంది ఉగాది పచ్చడి, తియ్య తియ్యగా …. పుల్లపుల్లగా … చేదు చేదుగా… – శామ్యూల్
- తాతా చేతులు కడుక్కో నీకు ఉగాది పచ్చడి పెడతాను తరువాత పూర్ణాలు, గారెలు కూడా పెడతాను అని ఎవరు అన్నారు? – లత
- పచ్చడి గురించి చెప్పు తాతా అని ఎవరు అడితారు? – ఆనంద్
- నీకెప్పుడూ తిండిగోలే! తాతని చెప్పని నువ్వు అడ్డుపడకు అన్నదెవరు? – లత
- పండుగంటే ఆనందాన్ని అందరితో పంచుకోవడమే అని చెప్పినది ఎవరు? – రంగయ్య తాత
ఉగాది పండుగ :
ఉగాది పండుగను తెలుగు సంవత్సరాది, యుగాది అని కూడా అంటారు. ఈ పండగను చైత్ర శుద్ధ పాడ్యమి నాడు జరుపుకుంటాం. ఈ పండగ రోజున చేసే ఉగాది పచ్చడి కష్టసుఖాల కలయికకు ప్రతీక. ఈ పచ్చడిలో తీపి, పులుపు, కారం, వగరు, చేదు, ఉప్పు రుచులు ఉంటాయి. వీటినే షడ్రుచులు అంటారు. ఉగాది రోజున పంచాంగ శ్రవణం చేస్తారు. తిథి, వార, నక్షత్ర, యోగ, కరణములను తెలిపే గ్రంథాన్ని పంచాంగం అంటారు.
పదాలు – అర్థాలు :
- ఆది = మొదలు
- నైవేధ్యం = దేవుడికి పెట్టేది / నివేదన చేసేది
- షడ్రుచులు = ఆరురుచులు
- పంచాంగం = ఐదు భాగాలు కలది
- విశేషాలు = కొత్త విషయాలు
అందాల తోటలో
- కవి : కస్తూరి నరసింహమూర్తి
- కాలం : 1892 – 1980
- రచనలు : పాపాయి సిరులు
- అందాల తోటలో అనే పాట కస్తూరి నరసింహమూర్తి
- రచించిన పాపాయి సిరులు గేయ సంపుటిలోనిది.
- పల్లవి : అందాల తోటలో బాల ఏమంది? ఆడగా పాడగా తోడు రమ్మంది.
నక్కయుక్తి
ఇది ఒక జానపద కథ. ఉపాయంతో సమస్యను పరిష్కరించుకోవచ్చు అని తెలపడమే ఈ కథ ఉద్దేశ్యం.
- కవి : జంధ్యాల సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి
- కాలం : 1892 – 1980
- రచనలు : ఆంధ్రుల చరిత్ర, ఆంధ్ర సామ్రాజ్యము, రత్నలక్ష్మీ, శతపత్రము, కేనోపనిషత్తు
- వీరు గద్వాల సంస్థాన కవి అవధాన విద్యలో నిష్ణాతులు, సహస్రావధాని.
- “ఎక్కడో పడింది వాన, వరదలా వచ్చింది నీరు, ఎప్పుడుతీస్తుంది. నీరు ఎలా చేరుతాను ఇల్లు” అని ఎవరు అనుకున్నారు? – నక్క |
- నిన్ను చూడగానే నాకొక సందేహం వచ్చింది అని పేరు అన్నారు? – నక్క, మొసలితో * ఏమో! నాకు మేమే ఎక్కువ అనిపిస్తోంది అని నక్క మొసలితో అన్నది.
- ఈ నది దాటడానికి నేను వేసిన ఎత్తు అది, ఎవరెక్కువైతే మాత్రం వచ్చే లాభం ఏంటి? అని అన్నది? – నక్క మొసలితో