- సత్య మహిమ
- ప్రక్రియ : గేయకథ
- ఇతివృత్తం : నైతిక విలువలు
- కవి : అవధాని రమేష్
- కాలం : 20వ శతాబ్దం
- జన్మస్థలం : కర్నూలు జిల్లా అవుకు
- తల్లిదండ్రులు : సావిత్రమ్మ, సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి
- రచనలు : కాసుల పేరు, ప్రతీకారం, మూడు మంచి కథలు
- మన నిజాయితీ, సత్యవ్రతాలే మనల్ని ఉన్నత స్థాయికి చేరుస్తాయని తెలియజేయడమే ఈ పాఠం ఉద్దేశం
- సత్య మహిమ పాఠ్యాంశం వీరి గుజ్జనగూళ్ళు అనే రచన నుండి తీసుకోబడినది.
పదాలు – అర్థాలు:
- అకలంక : మచ్చలేని, చెడుగుణాలు లేనట్టి
- సత్యవ్రతంబు = ఎల్లవేళలా నిజం చెప్పే వ్రతం
- తత్తరం : గాబరా
- మొగంబు = ముఖం
- వన్నె = అందం, రంగు
- గతి = జీవితం నడిచే విధానం
- మోము = ముఖం
- ఆర్తి = దు:ఖం
- దీనత = దారిద్ర్యం
- మిరుమిట్లు = మెరుగులు
- మిసిమి = నూతన కాంతి
- చెన్ను = అందం
పదాల ఆధారంతో కొత్త పదం కనుక్కోవడం :
- క్షీరాన్నం = పాయసము
- ఒక శరీర భాగం = పాదము
- పుణ్యం కానిది = పాపము
- రాయి = పాషాణము
- పక్క భాగం = పార్శ్వము
- బెల్లంతో చేసేది = పానకము
కన్నడ గేయం
- ఓచెలువన……. ఆముద్దిన……… చెలువిన ముద్దిన మక్కలే – పల్లవి
- ఈ కన్నడ గేయం NCERT పాఠ్యపుస్తకం నుండి తీసుకోబడినది.
ఏ కాలుది నేరం ?
- ఏ కాలుది నేరం అనే కథ మర్యాద రామన్న కథలలోనిది.
- పిల్లిని నలుగురు అన్నదమ్ములు పెంచుతున్నారు.
- పిల్లి నాలుగు కాళ్ళను నలుగురూ పంచుకొని అలంకరించారు.
- నాల్గవవాడు పెంచుకున్న పిల్లి కాలికి దెబ్బ తగిలిందిమర్యాద రామన్న తీర్పు ఏమంటే! మిగిలిన ముగ్గురూ కలిసి నాల్గవవాడికి నష్టపరిహారం ఇవ్వాలని.
- ముగ్గుల్లో సంక్రాంతి
- ప్రక్రియ : వ్యాసం
- ఇతివృత్తం : సంస్కృతీ – సంప్రదాయాలు
- పాత్రలు : అనూష, ఆదిత్య, అత్తమ్మ
- సంక్రాంతి పండుగ మూడు రోజులపాటు జరుగుతుంది.
- మొదటి రోజు – భోగి
- రెండవరోజు – సంక్రాంతి
- మూడవరోజు – కనుమ
- భోగిరోజు పిల్లలకు రేగుపళ్ళు, శెనగలు, చెరుకు ముక్కలు, చిల్లర డబ్బులు, బంతిపూల రేకులు కలిపి భోగిపళ్ళు పోస్తారు
- సంక్రాంతి రోజు బొమ్మల కొలువు పెడతారు, కోడిపందాలు, పొట్టేళ్ళ పందాలు, ఎడ్లబండి పరుగు వంటి పోటీలు నిర్వహిస్తారు.
- కనుమను పశువుల పండుగ అని కూడా అంటారు. ఆ రోజు పశువులను ప్రత్యేకంగా అలంకరించి పూజిస్తారు.
- రథం ముగ్గు అనేది సూర్యుడు దక్షిణాయనం నుండి ఉత్తరాయనానికి ప్రయాణ సూచికగా చెబుతారు.
- ముస్లింలు జరుపుకునే పండుగలలో పవిత్రమైన పండుగ : రంజాన్. దీన్ని ఈద్ అని ఈద్ – ఉల్ – ఫితర్ అని కూడా అంటారు.
- ఈ పండుగ ఇస్లాం కేలండర్ ప్రకారం రంజాన్ నెల మొదటి రోజున ప్రారంభమవుతుంది.
- ఈ రోజు రాత్రి చంద్ర దర్శనం కాగానే మసీదుల్లో తరావీ నమాజ్ అనే ప్రత్యేక ప్రార్థనలు చేస్తారు.
- రంజాన్ నెల అంతా ఉపవాసాలు ఉంటారు. సూర్యోదయానికి సుమారు గంటన్నర ముందే భోజనం చేస్తారు. దీనిని సహరి అంటారు
- సూర్యాస్తమయం తరువాత ఉపవాస దీక్ష విరమిస్తారు. దీనిని ఇఫ్తార్ అంటారు.
- జకాత్ చేస్తారు. జకాత్ అంటే సంవత్సరానికి ఒకసారి వారి ఆదాయం సంపదపై ఒక లెక్క ప్రకారం పేదలకు దానధర్మాలు చేయడం.
- రంజాన్ నెల చివరి రోజున చంద్ర దర్శనంతో “షవ్వాల్” నెల మొదలవుతుంది. మరునాడు పెద్ద ఎత్తున ఈద్ పండుగ జరుపుకుంటారు.
- ముస్లింలు ‘ఈద్ గ్లాహ్ కి వెళ్ళి సామూహిక ప్రార్థనలు చేసారు.
పదాలు – అర్థాలు :
- రాశి = నక్షత్రాల గుంపు
- ఆయనం : గమనం
- కలశం : చిన్న కుండ లేదా చిన్న చెంబు
జాతీయాలు :
- మట్టి మనుషులు – శ్రామికులు, శ్రమజీవులు
- మట్టిలో పుట్టిన = ప్రాంతంలో జన్మించిన
- మట్టిలో కలిసిపోవడం = మరణించడం
- మట్టిపాలైన = వృథా అయిన
- మన్ను తిన్న పాములాగ = కదలక మెదలక
- నోట్లో మట్టి కొట్టడం = అన్యాయం చేయడం
- తలవంపులు = అగౌరవం
- తలపండిన = విశేష అనుభవం గడించిన
- తలలో నాలుక = అరమరకలు లేకుండా కలసిపోవడం
- తలదూర్చడం = జోక్యం చేసుకోవడం
- విశేషణం : ఒక వాక్యంలో నామవాచకం యొక్క రంగు, రుచి, స్థితి మొదలైన గుణాలను తెలియజేసే పదాలను విశేషణాలు అంటారు.
- వాక్యంలో విశేషణం సాధారణంగా నామవాచానికి ముందు వస్తుంది. క్రింది ఉదహారణాలు చూడండి
- ఇది అందమైన నెమలి
- రమ పచ్చని గాజులు కొన్నది
- ఇది తియ్యని మామిడి పండు
- అరిసెలు కమ్మని వంటకం
గొబ్బిళ్ళ పాట
- ఇది ఒక సంప్రదాయ జానపద గేయం.
- గొబ్బియళ్ళో గొబ్బియళ్ళో గొబ్బియళ్ళో చందమామ ఓ చందమామ – పల్లవి
- గొబ్బిళ్ళ పాటలో జాంవిత్తు, జాంపువ్వు జాంపండు గురించి చెప్పబడింది
నకిలీ కన్ను
- ఇది నసీరుద్దీన్ కథలలోనిది.
- ఇందలి పాత్రలు : మౌల్వీ నసీరుద్దీన్ (ధనికుడు)
- ధనికుడి లోభం, దరిద్రుని దానం అనునది ఒక సామెత
- “నా కళ్ళలో ఏది నకిలీ కన్ను కనుక్కో చందా ఇస్తాను” అని ఎవరు అన్నారు? – ధనికుడు
- పద్యరత్నాలు
- ప్రక్రియ : పద్యాలు
- ఇతివృత్తం : నైతిక, మానవీయ విలువలు
- ధనము కూడబెట్టి దానంబు సేయక……. వేమన (వేమన శతకం)
- పుత్రోత్సాహము తండ్రికి ………. బద్దెన (సుమతీ శతకం)
- పరుల కొరకె నదులు ప్రవహించు……. జంధ్యాల పాపయ్యశాస్త్రి (తెలుగుబాల శతకం)
- బలవంతుడు నాకేమని …………. బద్దెన (సుమతీ శతకం)
- మొదలు చూచిన కడుగొప్పి పిదప కుఱచ .. ఏనుగు లక్ష్మణకవి (సుభాషిత రత్నావళి)
- ఎంత చెలిమి యున్న ఎగతాళి చేయకు ……… నార్ల చిరంజీవి (తెలుగుపూలు శతకం)
- మతములెన్నియున్న మాతవత్వ మ్మొక్కటే … నార్ల వెంకటేశ్వరరావు (నార్ల వారి మాట శతకం)
- బ్రతుకవచ్చుగాక బహుబంధనము లైన ……. పోతన
- పూజకన్న నెంచబుద్ది ప్రధానంబు ……… వేమన
పదాలు – అర్థాలు:
- మిక్కిలి ఎక్కువగా = బాగుగా
- పరమార్ధము = నిజమైన ప్రయోజనం
- దినపూర్వ = ఉదయకాలం
- విరసం = అనిష్టం
- లేమి = పేదరికం
- మానధనులు = పరువు కలిగినవారు
- బావుటా = పతాకం
- తెఱువరి = బాటసారి
- నిగ్రహించు = ఎదురించి
- తనరు = వర్టిల్లు
- జీవధనం = ప్రాణం
తమాషా వాక్యాల్లోని జవాబులు కనిపెట్టండి
- వడను తినే వడ – దవడ
- రోజాలను పెట్టుకొనే రోజాలు – శిరోజాలు
- జనాలు తినే జనం – భోజనం
- ఖండాలు, దేశాలు లేని పటం – గాలిపటం
- ప్రేమను పంచే కారం – మమకారం
- తాగలేని పాలు – పాపాలు
వీరగంధం
- కవి : త్రిపురనేని రామస్వామి చౌదరి
- కాలం : 15/01/1887 – 16/01/1943
- రచనలు : సూతపురాణం, పల్నాటి పౌరుషం
- బిరుదు : కవిరాజు
పల్లవి : వీరగంధము తెచ్చినారము
వీరుడెవ్వడో తెల్పుడీ
పూసిపోదుము మెడను వైతుము
పూలదండలు భక్తితో.
పేను-నల్లి
- ఈ కథ పరవస్తు చిన్నయసూరి రచించిన నీతి చంద్రికలోనిది
- “నువ్వు నాకు మంచి స్నేహితుడవు. నిన్ను ఒకటి అడగాలని వచ్చాను.” ఈ మాటలు ఎవరు అన్నారు? – నల్లి, పేనుతో
- నువ్వు నాకు ప్రాణంతో సమానం అని పేను, నల్లితో అన్నది.
- బారిష్టర్ పార్వతీశం
- ప్రక్రియ : కథనం ప్రధాన
- ఇతివృత్తం: హాస్యం
- కవి : మొక్కపాటి నరసింహశాస్త్రి
- కాలం : 09/10/1892 – 05/03/1973
- జన్మస్థలం: పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా నరసాపురం
- రచనలు : బారిష్టరు పార్వతీశం, మొక్కుబడి, అభ్యుదయం, పెదమామయ్య
- బారిష్టరు పార్వతీశం తెలుగు సాహిత్యంలో ప్రసిద్ధిచెందిన హాస్య నవల.
- వేమూరి పార్వతీశం స్వస్థలం నరసాపురం దగ్గర మొగలితుర్రు.
- పార్వతీశం టెయిలర్ హైస్కూల్ లో అయిదో ఫారము వరకు చదువుకున్నాడు.
- స్నేహితుని సలహాతో పార్వతీశం ఇంగ్లాండు వెళ్ళి బారిష్టరు. చదవాలని నిశ్చయించుకున్నాడు.
- ఈ పాఠ్యాంశం ఉత్తమ పురుష కథనంలో కలదు.
- సామాన్లు గొలుసుకు కట్టినందుకు పార్వతీశానికి ఎంత జరిమానా కట్టమన్నారు? – 50 రూపాయలు
- ఆడవాళ్ళు పెట్టుకొనే టోపీని ఎక్కడ కొన్నాడు?- చెన్నపట్నం
- కొలంబోకి పార్వతీశం స్టీమరు మీద వెళ్ళాడు.
పదాలు – అర్థాలు :
- ఐదవసారము = 10వ తరగతి (నేటి)
- కచ్చికలు = కాల్చిన పిడకలు
- చాదు = పిండితో తయారు చేసిన బొట్టు
- బస = తాత్కాలిక నివాసం
- కేకి = నెమలి
- బారిష్టరు = ఇంగ్లండులో న్యాయశాస్త్రం చదువుకున్నవాడు
- అంగవస్త్రం – తువ్వాలు
- దేశవాళీ దువ్వెన = చెక్కతో చేసిన దువ్వెన
- సూకరం = పంది.
- చెన్నపట్నం = మద్రాసు, చెన్నై
- దొరసాని తెల్లజాతి స్త్రీ
- బంట్రోతు = సేవకుడు
నక్షత్రాలు – రాశులు – కార్తెలు :
* నక్షత్రాల సంఖ్య – 27
* ఒక్కొక్క నక్షత్రానికి నాలుగు పాదాల చొప్పున 27 నక్షత్రాలకు 108 పాదాలని వాటిని 9 పాదాలకు ఒక రాశిచొప్పున 12 రాశులుగ విభజించారు.
* మన ప్రాచీన రైతులు వ్యవసాయ విజ్ఞానాన్ని, సూర్యమాన, చంద్రమాన ఆధారంగా పొందుపరిచారు.
* సూర్యుడు ఏ నక్షత్రానికి దగ్గరగా ఉంటే ఆ కాలానికి ఆ కార్తె పేరు పెట్టారు.
* సంవత్సరానికి 27 కార్తెలు.
కార్తెలకు సంబంధించిన సామెతలు :
* రోహిణీ కార్తెలో రోళ్ళు పగులుతాయి.
* అశ్విని కురిస్తే అంతా నష్టం
* భరణిలో చల్లిన నువ్వు చేను కాయకు బరిగెడు గింజలు.
* నాన్న నన్నెననిన నేను నాన్నననను – వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం
ఏరువాక పాట
- కవి : బిరుదురాజు రామరాజు
- కాలం : 16/04/1925 – 08/02/2010
- జన్మస్థలం : వరంగల్ దగ్గర దేవనూరు గ్రామం
- రచనలు: జానపద రామాయణం, తెలుగు సాహిత్యోద్దారకులు .
- ఏరువాకొచ్చింది ఏరువాకమ్మ నల్లని మబ్బుల నల్దక్కులపారి. ………… పల్లవి
- తెలుగు జానపద గేయసాహిత్యంపై మొట్టమొదటగా పరిశోధన చేసినది ఎవరు ? – బిరుదురాజు రామరాజు
అత్యాశ
- ఈ కథ పంచతంత్రంలోనిది.
- ఆశ అతిగా మారితే అన్నీ కావాలనుకుంటారు. ఉన్నవాటితో సర్దుకోలేరు ఆ ప్రయత్నంలో ఆలోచన లేకుండా ప్రవర్తించి ప్రమాదం కొని తెచ్చుకుంటారని తెలపడమే ఈ పాఠ్యభాగ ఉద్దేశం.
- సూకరం = పంది
- రాజు-కవి
- ప్రక్రియ : పద్యకథ
- ఇతివృత్తం : సామాజిక అంశం
- పాత్రలు: రవి, తాతయ్య
- కవి : గుర్రం జాషువా
- కాలం : (28/09/1895 – 24/07/1971)
- స్వస్థలం : గుంటూరు జిల్లా వినుకొండ
* రచనలు : వీరదౌసి, గబ్బిలము, క్రీస్తు చరిత్ర, ముంతాజ్ మహల్, స్వప్నకథ, బాపూజీ, నేతాజీ, నాకథ.
* బిరుదులు : కవికోకిల, కవితావిశారద, నవయుగ కవి చక్రవర్తి, కళాప్రపూర్ణ
* ప్రశస్తమైన పద్యం శిల్పం, లలితమైన ధార, దళితులు అట్టడుగు వర్గాలపట్ల అపారమైన ప్రేమ, సామాజిక అసమానతలపట్ల ఆగ్రహం జాషువా కవిత్వ లక్షణాలు.
* వీరి క్రీస్తు చరిత్రకు కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు లభించింది.
పాఠంలోని అంశాలు :
* రాజు చేతి కత్తి రక్తంబు వర్షించు సుకవి చేతి కలము సుధలు గురియు – గుర్రం జాషువా
* జీతమిచ్చి రాజు సేవింపబడుచుండు జీతమీక సుకవి సేవలందు – గుర్రం జాషువా
* ఈ పాఠం జాషువా రచించి “పిరదౌసి” పీఠిక నుంచి తీసుకోబడిన ఒక అంశం.
* ఒకనాడు గజనీ మహమ్మద్ నిండు కొలువులో మహాకవియైన “పిరదౌసి”ని పిలిచి తన విజయ యాత్రలను గ్రంథంగా రచించమన్నాడు. పద్యానికి ఒక బంగారు నాణెం ఇస్తానన్నాడు కవి సరేనన్నాడు.
* 30 సం||లు శ్రమించి అరవైవేల పద్యాలతో “షానామా” అనే గ్రంథం రచించాడు. పిరదౌసికవి సభా మధ్యంలో రాజుగారికి అందజేశాడు. కాని రాజు బంగారు నాణేలకు బదులు వెండి నాణేలు ఇచ్చాడు.
* భాదపడిన కవి రాజుగారిని నిందిస్తూ కొన్ని పద్యాలు రాశాడు. రాజు తప్పు గ్రహించి బంగారు నాణేలు పంపాడు.
పదాలు – అర్థాలు :
- సౌధం భవనం
- గండవితతిమయం – రాళ్ళతో నిండినది
- ప్రబలటం – ఎక్కువ కావటం
- రుచిమయం = కాంతితో నిండినది
- ఇహం= ఈ లోకం
వెయ్యేళ్ళ కవినోయ్
- కవి : అడవి బాపిరాజు
- కాలం : (15/01/1887 – 16/01/1943)
- రచనలు : నారాయణరావు, హిమబిందు, గోనగన్నారెడ్డి, శశికళ, గంగిరెద్దు
* ఈయన కవి, నవలాకారుడు, కథకుడు, చిత్రకారుడు.
* ఈ గేయంలో ఆంధ్రకవిగా ఎవరిని కీర్తించారు.- మహాకవి. భవభూతి.
దెబ్బకు దెబ్బ
* ఇది ఒక నీతి కథ.
* మోసాన్ని మోసంతోనే జయించాలని తెలియజేయడమే ఈ కథ ఉద్దేశం.
* వ్యాపారి కట్టెలను రైతు దగ్గర ఎంతకు కొన్నాడు ? – 20 రూపాయలు
ఈ విదంగా మీరు ప్రతి సబ్జెక్టు మెటీరీయల్ మీకు కావాలి అనుకుంటే మన rkcompetitiveadda.com వెబ్సైట్ ను SUBSCRIBE చేసుకోగలరు